Yarım asırlık ömre sığdırılan 404 kitap

Haber Tarihi : 05 Aralık 2015 08:40:20

Son Güncelleme Tarihi : 00 00 0000 00:00:00

Binin üzerinde eser ürettiği bildirilen İmam-ı Gazâlî ‘nin eserleri de Bağdat ve Basra kütüphanelerinin yakıldığı Moğol istilasıyla yok oldu. Gazâlî’nin, günümüze kadar nesilden nesile ulaşan “İhyâ-u ulûmiddîn” adlı eseri tam bir hazine.

Eserleri: İmâm-ı Gazâlî, ömrü boyunca gece gündüz devamlı yazmış büyük bir İslâm âlimidir. Eserlerinin sayısının 1000 (bin)e ulaştığı, Mevdû'ât-ül-ulûm kitabında bildirilmektedir. Bunlardan 400'ünün isimleri Şeyh Ebû İshâk Şîrâzî'nin “Hazâin” kitabında yazılıdır. Eserleri üstünde Avrupalılar geniş ve uzun süren incelemeler yapmışlardır. Bunlardan P. Bouyges adlı müsteşrik, “Essaie de chronologie des Ocuvres de al-Ghazâli” kitabında, İmâm-ı Gazâlî'nin 404 kitabının ismini yazmıştır. Meşhûr müsteşrik Brockelman da “Geschichte Der Arabischen Literatür” adlı eserinde, İmâm-ı Gazâlî'nin eserlerinden 75 tanesinin listesini vermiş. 1959'da, dört Alman ordinaryüs profesörü, İmâm-ı Gazâlî'nin kitaplarını okuyarak, İslâm dinine hayran kaldıkları ve İmâm'ın kitaplarını Almancaya çevirdikleri ve Müslüman oldukları kaydediliyor.

Moğol istilasıyla bilgi hazineleri yakılıp yok oldu

İslâm dünyasının maruz kaldığı Moğol felâketi esnasında, yakıp yıkılan binlerce kütüphane içinde, İmâm-ı Gazâlî'nin birçok eseri de yok edilmiştir. Bu sebepten, bu güne kadar eserlerinin tam bir listesi ve tasnifi yapılamamış, ilim dünyası, bu husustaki eksikliğini tamamlayamamıştır.

Eserlerinden bir kısmı şunlardır:

İhyâ-u ulûmiddîn,

Kimyâ-i Se'âdet,

Vasît,

Basît,

Vecîz,

Hulâsa,

Erbeîn,

Esmâ-ül-hüsnâ,

Mustasfâ (Usûl-i fıkha dâirdir.),

El-Menhûl (Usûl-i fıkha dâirdir.),

Bidâyet-ül-hidâye,

Tahsin-ül-meâhiz, 13. El-Münkızü aniddalâl, 14. El-Lübâb-ül-müntehâl, 15. Şifâ-ül-galil fî beyânı meslek-üt-ta'lil, 16. El-İktisâd fil-i'tikâd, 17. Mi'yâr-ün-nazar, 18. Mehakk-ün-nazar (Mahall-ün-nazar), 19. Beyân-ül-kavleyn, 20. Mişkât-ül-envâr, 21. El-Müstazhirî (Bâtınîlere reddiyedir.), 22. Tehafüt-ül-felâsife, 23. El-Makâsıd fî beyâni i'tikâd-ül-evâil (Makâsıd-ül-felâsife), 24. İlcâm-ül-avâm an ilm-il-kelâm, 25. El-Gâyet-ül-kusvâ, 26. Cevâhir-ül-Kur'ân, 27. Beyânü fedâih-il-İmâmiyye, 28. Gavr-üd-devr (Gâyet-ül-gavr fî dirâyet-üt-devr), 29. Keşfü ulûm-ül-âhıre, 30. Er-Risâlet-ül-kudsiyye, 31. Fetâvâ, 32. Mîzân-ül-amel, 33. Kavâsım-ül-Bâtıniyye (Bâtınîlere reddiyedir.), 34. Hakîkât-ür-rûh, 35. Kitâbü Esrârı muâmelât-iddîn, 36. Akîdet-ül-misbâh, 37. El-Minhâc-ül-a'lâ, 38. Ahlâk-ül-envâr, 39. El-Mi'râc, 40. Hüccet-ül-hak, 41. Tenbîh-ül-gâfilîn, 42. Elmeknûn (usûle dâirdir), 43. Risâlet-ül-aktâb, 44. Müsellem-üsselâtîn, 45. El-Kanûn-ül-külliyyü, 46. El-Kurbetü ilellah, 47. Mi'yâr-ül-ilm (Mu'tâd-ül-ilm), 48. Mufassal-ül-hılâf fî usûl-il-kıyâs, 49. Esrâru ittiba-üs-sünne, 50. Telbîsü iblîs, 51 El-Mebâdî vel-gayât, 52. El-Ecvibetü, 53. Acâ-ibü sunillah, 54. Risâlet-üt-tayr, 55. Er-Reddü alâ men tagâ, 56. Kavâid-ül-akâid, 57. Kıstâs-ül-müstekîm, 58. Dürret-ül-fâhire (Kıyâmet ve âhıret adıyla Türkçeye tercüme edilmiş olup, Hakîkat Kitabevi tarafından yayınlanmıştır.), 59. Hülâsât-üt-tasnîf fit-tasavvuf, 60. Acâib-ül-mahlûkât (İlcâm-ül-avâm, el-Münkızü aniddalâl ve Kimyâ-i Se'âdet kitapları Hakîkat Kitabevi tarafından bastırılmıştır.), 61. El-İmlâ fir-reddi alel-İhyâ. Bu eseri, İhyâu ulûmiddîn adlı eserini tenkid etmeye kalkışanlara cevap olarak yazmıştır.

“Eyyühelveled” kitabı Arapça'dır. Farsça tercümesi, Bursa'da Orhan Câmii Kütüphânesinde mevcûttur. Bu kitap, 1945'de kurulmuş olan Milletlerarası İlim Yayma Teşkilâtı (UNESCO) tarafından 1951'de Fransızca, İngilizce ve İspanyolca” ya tercüme edilerek hepsi basılmıştır. Türkçesi Hak Sözün Vesîkaları adlı kitabın içinde bir bölüm olarak Hakîkat Kitabevi tarafından yayınlanmıştır.

İhyâ-u ulûmiddîn

İmâm-ı Gazâlî'nin Arapça olan beş ciltlik “İhyâ-ül-ulûmiddin” kitabı, 1968 senesinde Beyrut'ta Arapça ve 1974'de İstanbul'da Türkçe olarak basılmıştır.

‘İhyâ' dört kısımdır:

İbâdâd; ibâdetleri anlatan bölüm.

Mu'âmelât; alış-veriş, rehin, kira, havale, vekâlet gibi muâmeleleri anlatır.

Mahlikât; insanı felâkete sürükleyen şeyler ve bunlardan sakınmayı anlatan kısım.

Münciyât; kurtuluşa götüren şeyler. Bu dört kısımdan her biri kendi arasında on bölüme ve bu bölümler de kısımlara ayrılmıştır. İhyâ'nın Zübdet-ül-İhyâ adıyla ve Ahmed Gazâlî tarafından Lübâb-ül-İhyâ adı altında muhtasarı (özeti) yazılmıştır. Bir cilt olan Farsça “Kimyâ-i Se'âdet” kitabı da, 1955'de Tahran'da 1977'de İstanbul'da basılmıştır.

Büyük hadîs âlimi Hâfız Zeynüddîn Ebü'l-Fadl Abdurrahmân el-Irâkî”, 1353 yılında “İhya”daki hadîsleri birer birer ele almış, her birinin kaynak ve senetlerini araştırmış, bulmuş ve bu tahriçlerle basılan İhyâ kitabı beş cilde ulaşmıştır. Abdurrahmân Irâkî'nin bu gayretli çalışması, tam 40 yıl sürmüştür. Bu eserin ismi, “Tahrîcü-ehâdis-il-İhyâ”dır.

İmâm-ı Gazâlî hazretlerinin en kıymetli eseri “İhyâ”sıdır. Osmanlı âlimlerinden Saffet Efendi, “Tasavvufun Zaferi” isimli eserinde, İmâm-ı Gazâlî'nin bu kitabı hakkında şunları yazmaktadır. “Hüccet-ül-İslâm vel-müslimîn İmâm-ı Muhammed Gazâlî'nin “İhyâ-ül-ulûm” kitabı, öyle bir yüce kitap, öyle yüksek bir eserdir ki, Kur'ân-ı kerîmin ve Peygamber efendimizin hadîs-i şerîflerinin manâlarını Müslümanlara anlatmak ve Allahü Teâlâ'nın kullarını, doğru yola irşâd etmek, İslâm ahlâkını huzûr ve se'âdete kavuşturucu hükümlerini öğretmek için, din âlimleri olarak elimizde bundan başka hiçbir kitap bulunmasaydı, yalnız bu kitap kifâyet ederdi.

Kaynak: İSLAM ÂLİMLERİ ANSİKLOPEDİSİ